 |
Lorenzo Armendáriz |
Οι θεματικές που μέρος τους παρουσιάζουμε εδώ, «Η Ανάσα του Αγίου» και «Στα Μονοπάτια της Πίστης» διατρέχονται και γεννούν ρίγος κυτταρικής μνήμης• εκείνο τον αυτοτρόμο μπροστά στο mysterium tremendum, για το οποίο κάνει λόγο ο Rudolf Otto, την ανθρώπινη καθήλωση μπροστά στη διττή όψη του Ιερού, στην πρώτη, ακαριαία, σαρωτική εμφάνισή του.
Εκεί καταλύεται η διττότητα τόσο της διπλής όψης του Ιερού, της Δημιουργίας, μα και του δημιουργήματος που φέρει μέσα του σπερματικά τον θείο σπινθήρα. Η έκσταση δημιουργεί ένα ενεργειακό πεδίο τέτοιο που, όχι μόνο συγχωνεύει τα δύο, μα τα ανάγει στο Άπειρο που επιτρέπει, στην προκειμένη περίπτωση, στον σαμάνο ή στον προσκυνητή, να κάνουν χρήση της συμπαθητικής σχέσης που διέπει το Όλον. Όλη αυτή η ψυχοσωματική πορεία απαθανατίζεται στις εικόνες του Lorenzo Armendáriz.
 |
Lorenzo
Armendáriz |
Ιερό, μαγικό, μυστικιστικό, ντουέντε, είναι μοτίβα που διαπνέουν και τις ατέρμονες πορείες των άλλων δύο θεματικών, «Πολεμιστές της Ερήμου» και «Ταξιδιώτες»– μα και ολόκληρο το έργο του Lorenzo Armendáriz, καθιστώντας τον έναν παγκόσμιας εμβέλειας κορυφαίο φωτογράφο, αλιέα αρχετύπων, απαράμιλλης δυναμικής καταγραφέα των ανθρώπινων εγκάτων. Εκεί το αντιφέγγισμα του νόστου που διατρυπά ερωτικά τους ουρανούς που καθρεφτίζουν. Στα ακρώρεια της ύπαρξης, αυτός ο μάγος της εικόνας ρεαλιστικά μυθολογεί, διαχέει οντική παλιγγενεσία.
Και λέει: «Το έργο μου απευθύνεται πρωτίστως στον άνθρωπο και στην κοσμοαντίληψή του, καθώς και στη μετάβαση ανθρώπινων ομάδων, νομαδικών ή ημινομαδικών κοινωνιών, για τις οποίες το ταξίδι δεν είναι απλώς μετακίνηση• είναι, πάνω από όλα, τρόπος ζωής σύμφωνα με τον οποίο κάποιος υπάρχει και αυτοεπικυρώνεται».
Και οι τέσσερεις θεματικές που παρουσιάζονται εδώ έγιναν αναλογικά και με την υποστήριξη του FONCA (Fondo Nacional para la Cultura y las Artes)
* Τα επεξηγηματικά κείμενα που ακολουθούν είναι γραμμένα από τον ίδιο και μεταφρασμένα από την αρθρογράφο.
Η Ανάσα του Αγίου
Στις γιορτές και τις τελετουργίες των κοινοτήτων των Maya-Tzeltales και των Maya-Tzotziles στο Άλτο ντε Τσιάπας (νότια του Μεξικού), υπάρχει ένας βαθύς θρησκευτικός συγκερασμός. Οι εορτασμοί διαρκούν πολλές ημέρες και η μουσική, οι προσευχές, το κοπάλ (φυσική ρητίνη από το δέντρο κοπάλ) και το πος (δυνατό λικέρ από απόσταγμα ζαχαροκάλαμου) είναι αναπόσπαστα συστατικά για να ανοίξουν δίαυλο με τις θεότητές τους. «Η Ανάσα του Αγίου» είναι μία φωτογραφική δουλειά τριάντα χρόνων μέσα στην κοινότητα των Maya-Tzeltal της Τεχενάπα, τους Τσιάπας. Όλα αυτά τα χρόνια γνώρισα και συναναστράφηκα τελετάρχες, ρεθαδέρος (ανθρώπους αφοσιωμένους στις προσευχές), παραδοσιακούς γιατρούς (σαμάνους) και πασάδος (ηλικιωμένους που φρουρούν όλους τους παραδοσιακούς ρόλους μέσα στην κοινότητα). H αλήθεια είναι πως δεν υπήρξα απλός παρατηρητής, αλλά μου επιτράπηκε η βαθύτερη πρόσβαση στις γιορτές και τις τελετουργίες.
 |
| Lorenzo Armendáriz |
Στην κοινότητα αυτή των Μάγια, οι προσευχές το κοπάλ και το πως χρησιμοποιούνται τόσο για τους εορτασμούς όσο και για τη θεραπεία ασθενειών, για να προστατεύουν τον κύκλο της ζωής και να επιφέρουν ισορροπία.
Πρόθεσή μου σε αυτή τη σειρά ήταν να αναδημιουργήσω τον μυστικισμό και τη μαγεία –με άλλα λόγια την ατμόσφαιρα των τελετουργιών– να εκμεταλλευτώ τον καπνό του κοπάλ ως κοντράστ στον πίσω φωτισμό ώστε να δώσω στους εορταστές την ίδια φαντασμαγορική μορφή με εκείνη των αγίων τους. Εξού και ο τίτλος της σειράς• αναφέρεται στο κοπάλ που θεωρείται η ανάσα των αγίων.
Τα Μονοπάτια της Πίστης
Τα Μονοπάτια της Πίστης είναι μία εικονογραφική άσκηση στο Μεξικανικό προσκύνημα, όπου πειραματίζομαι με διαφορετικά φορμάτ και μηχανές, κάποιες φτιαγμένες με χαρτονένια κουτιά, πλαστικό και ξύλο.
Ένα προσκύνημα είναι μία μετάνοια• μία σωματική θυσία ως έσχατη προσφορά σε ένα ιερό εικόνισμα προκειμένου να καθαρίσει κανείς από τις αμαρτίες που τον βαραίνουν σε αυτόν τον κόσμο και να αξιωθεί τις ευεργεσίες του άλλου κόσμου.
 |
| Lorenzo Armendáriz |
Καπέλα, σάλπιγγες, σημαίες και πανό σχηματίζουν την προστατευτική ασπίδα της προσκυνηματικής πομπής. Από κληρονομιά, υπόσχεση ή επιλογή, οι προσκυνητές κουβαλούν τα σύμβολα αυτά• ένα βαρύ φορτίο υποσχέσεων, δυσκολιών και ευγνωμοσύνης. Λένε πως αλύτρωτες ψυχές ταξιδεύουν μαζί τους για να εκπληρώσουν μία υπόσχεση που δεν τήρησαν εν ζωή. Μόλις φτάσουν στην πόρτα του ιερού τόπου, απαιτείται η τελευταία θυσία: η σωματική τιμωρία. Το οδυνηρό αυτό πέρασμα ελευθερώνει την ψυχή από την αμαρτία και την καθιστά άξια για την ιεροφάνεια.
Ο ιερός τόπος εμψυχώνει την ελπίδα για τη γιατρειά του κορμιού, για να δοθεί, μέσα από θείο θαύμα, υγεία. Μέσα του αναβλύζουν πηγές, ιερές σπηλιές, θαυματουργά πηγάδια, παντοδύναμοι σταυροί, μα και λιμνούλες που εάν βρίσκονταν αλλού θα ήταν δηλητηριώδεις.
Η λατρεία εκφράζεται με χορούς, προσευχές, ψαλμούς, μετάνοιες ή απλώς με λίγους πυροβολισμούς στον αέρα προς τιμήν της Παρθένου. Ο ιερός τόπος δεν είναι απλώς ένα σημείο αναφοράς, είναι το μέρος εκείνο όπου σμίγουν όλα τα μονοπάτια, νεκρών και ζωντανών.
Πολεμιστές της Ερήμου
Το 2007 άρχισα να συμπορεύομαι και να φωτογραφίζω τους ποιμένες που διάγουν ημινομαδικό βίο σε μικρές κοινότητες που ονομάζονται «μαχάντας» στο Αλτίπλανο Ποτοσίνο (ένα υψίπεδο περιτριγυρισμένο από οροσειρά), στη βόρεια πλευρά του Σαν Λουίς Ποτόσι, πολιτεία του Βόρειου Μεξικού. Οι βοσκοί αυτοί ρυθμίζουν τις μετακινήσεις τους σύμφωνα με την περίοδο των βροχών, δεδομένου ότι η ποιμενική ζωή απαιτεί μόνιμη κίνηση σε αναζήτηση νερού και κατάλληλων βοσκότοπων για τα ζωντανά, κατά τη διάρκεια των εποχών.
Τέσσερα χρόνια αργότερα διέσχισα άλλες ερήμους, από το Τεουακάν–Κουικατλάν στη Μιξτέκα Οαχακένια (περιοχή δυτικά της Οαχάκα, κοντά στις πολιτείες Πουέμπλα και Γκουερέρο, νότια του Μεξικού) και μετά στην έρημο της Δυτικής Σαχάρας, μεταξύ Αλγερίας και Αραβικής Δημοκρατίας της Σαχάρας, προκειμένου να ορίσω μία συγκριτική σχέση μεταξύ των νομάδων των τριών ερήμων.
Στις πρώτες δύο, στο Μεξικό, η βοσκή αφορά κυρίως σε αιγοπρόβατα ενώ στην έρημο της Δυτικής Σαχάρας σε αιγοπρόβατα και καμήλες. Οι ομοιότητες μεταξύ Αλτίπλανο Ποτοσίνο και Δυτικής Σαχάρας αφθονούν, καθώς εκεί εφαρμόζουν μια ποιμενική αναπαραγωγής και αρμέγματος που βασίζεται πρωτίστως στην παρατήρηση και στη φυσική συμπεριφορά του γύρω οικοσυστήματος.
 |
| Lorenzo Armendáriz |
Η αρχαία αυτή τελετουργία εισήχθη από τους Δομινικανούς καλόγερους στη διάρκεια της αντιβασιλείας της Νέας Ισπανίας. Φέρει ισορροπία στην έννοια της ζωής και του θανάτου μέσω μίας θυσίας που δίνει η ίδια ζωτικότητα στην περιοχή με κάθε ποιμενικό κύκλο.
Οι Σαχάριοι υπήρξαν ανέκαθεν ποιμένες. Η εμπόλεμη ωστόσο κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει με τους Μαροκάνους, στην προσπάθειά τους να υπερασπιστούν τη γη τους, αναγκάζει πολλές οικογένειες να μεταναστεύουν στη Νότια Αλγερία και να στήνουν εκεί αυτοσχέδιους καταυλισμούς. Συνεπώς, οι Σαχάριοι ποιμένες συνιστούν, από τις αρχές του ’70, μία άλλη ράτσα πολεμιστών οι οποίοι, παρά το γεγονός ότι ζουν υπό μόνιμη απειλή πολέμου, διατηρούν την αξιοπρέπεια, τον πολιτισμό και τις παραδόσεις τους.
Έκανα αυτή τη σειρά φωτογραφιών αναλογικά και σε πολλές περιπτώσεις εκμεταλλεύτηκα τις αργές ταχύτητες και δονήσεις της κάμερας, θέλοντας να επιτύχω εικόνες που να μοιάζουν σαν να σχεδιάστηκαν με μολύβι και νερομπογιά.
Ταξιδιώτες
Οι «Ταξιδιώτες» είναι μία δουλειά που ανέλαβα το 1994, με υποτροφία του FONCA. Έκτοτε ταξίδεψα με διάφορες κοινότητες τσιγγάνων, σε Μεξικό, Ευρώπη και Αμερική.
Η φωτογραφική μου πρόταση αναδεικνύει την τσιγγάνικη παρουσία μέσα από τις σκιές που αντανακλώνται στα σπίτια, τα καθημερινά τους αντικείμενα και τα φετίχ τους. Ολόγυρα οι καθρέφτες, με βοήθησαν να αιχμαλωτίσω το duende, αυτό το τόσο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της τσιγγάνικης κουλτούρας.
Έκανα τα πορτρέτα σε συμφωνία με τους τσιγγάνους, σεβόμενος το πώς οι ίδιοι ήθελαν να παρουσιαστούν στον έξω κόσμο. Τέλος, η ατμόσφαιρα της νοκτούρνα που τους τυλίγει έγινε ο ιδανικός μου διάκοσμος για να αποδώσω το μυστήριο που τους κάνει σχεδόν αόρατους.
 |
| Lorenzo Armendáriz |
Απέσπασα επίσης μία προσωπική οπτική του τσιγγάνικου ταξιδιού, ως παράλληλο πρότζεκτ, με τίτλο: «Περπατώ άρα υπάρχω» βγαλμένο από εικοσιπέντε χρόνων ταξίδι με τις κοινότητες των τσιγγάνων και από την αφήγηση των δικών τους χρονικών και της δικής τους μαρτυρίας.
*Ο
Lorenzo Armendáriz είναι από το 2003 μέλος του FONCA, μία από τις υψηλότερες
τιμές για έναν Μεξικανό καλλιτέχνη. Έργα του φιλοξενούνται στην Εθνική
Βιβλιοθήκη του Παρισιού, στη Λέσχη Φωτογραφίας Fototeca στην Κούβα, στο Ίδρυμα
Ronald Margolis στην Αριζόνα, στον Σύνδεσμο Τσιγγάνων «Them» στο Λαντσιάνο της
Ιταλίας, στο Εθνικό Μουσείο Ανθρωπολογίας του Μεξικού και αλλού.
 |
| Lorenzo Armendáriz |
 |
| Lorenzo Armendáriz |
 |
| Lorenzo Armendáriz |
 |
| Lorenzo Armendáriz |
 |
| Lorenzo Armendáriz |
 |
| Lorenzo Armendáriz |
 |
| Lorenzo Armendáriz |
 |
| Lorenzo Armendáriz |
